Δρ Ιωάννα Μαρίνου, Επιμελήτρια Β΄ ΝΝΘΑ “Η
ΣΩΤΗΡΙΑ”
Το
Εθνικό Κέντρο Αναφοράς Μυκοβακτηριδίων καταγράφει κάθε χρόνο τις νέες
περιπτώσεις φυματίωσης που απομονώνονται στο Εργαστήριο και διεξάγει τον έλεγχο
αντοχής στα πρωτεύοντα και δευτερεύοντα
αντιφυματικά φάρμακα.
Η
αντοχή των στελεχών M. tuberculosis στην
πυραζιναμίδη κυμαίνεται από 6-8% τα τελευταία χρόνια. Κατά τη διάρκεια του
2013, απομονώθηκαν συνολικά 26 στελέχη M. tuberculosis ανθεκτικά στην
πυραζιναμίδη (7,7%) . Εννέα από αυτά
είχαν αντοχή μόνο στην πυραζιναμίδη ενώ τα υπόλοιπα 17 παρουσίασαν αντοχή και σε άλλα πρωτεύοντα
αντιφυματικά φάρμακα (δώδεκα από αυτά ήταν στελέχη MDR – πολυανθεκτικής φυματίωσης).
Τα
τελευταία χρόνια δημοσιεύτηκαν μελέτες
που καταγράφουν ψευδώς- ανθεκτικά στην πυραζιναμίδη στελέχη με το σύστημα BACTEC MGIT 960. Τα λάθη που
καταγράφηκαν οφείλονται στην αυξημένη συγκέντρωση μυκοβακτηριδίων στα
εναιωρήματα με αποτέλεσμα αλλαγή του όξινου περιβάλλοντος και αναστολή της
δράσης του φαρμάκου. Η πυραζιναμίδη είναι ένα προ-φάρμακο το οποίο στο M. tuberculosis μετατρέπεται στην ενεργό του μορφή, το πυραζινοικό οξύ,
με τη βοήθεια του ενζύμου πυραζιναμιδάση. Έλλειψη της δραστικότητας της
πυραζιναμιδάσης παρατηρείται συχνά στα πυραζιναμίδη- ανθεκτικά
στελέχη ενώ οι μεταλλάξεις στο pncA, το
υπεύθυνο γονίδιο για την πυραζιναμιδάση,
θεωρούνται ότι αποτελούν τον
κύριο μηχανισμό αντοχής στην πυραζιναμίδη. Οι παραπάνω μεταλλάξεις είναι διάσπαρτες σε όλο το γονίδιο και όχι σε μια συγκεκριμένη περιοχή
του, γεγονός που καθιστά εξαιρετικά δύσκολη και δαπανηρή τη δημιουργία μιας απλής και γρήγορης εμπορικής δοκιμασίας. Επιπρόσθετα, έχουν
απομονωθεί πυραζιναμίδη- ανθεκτικά στην
πυραζιναμίδη στελέχη με φυσιολογική δραστικότητα πυραζιναμιδάσης και χωρίς μεταλλάξεις στο pncA γονίδιο. Τα
στελέχη αυτά φέρουν μεταλλάξεις στο γονίδιο rpsA, που
κωδικοποιεί για τη ριβοσωμική πρωτεΐνη S1 και ευθύνεται
για τη χαμηλού επιπέδου αντοχή στην
πυραζιναμίδη.
Με
βάση τα παραπάνω, απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή κατά την απομόνωση ανθεκτικών
στην πυραζιναμίδη στελεχών M. tuberculosis . Τα στελέχη αυτά πρέπει να επανεξετάζονται με
μικρότερη συγκέντρωση εναιωρήματος ή και
έλεγχο δραστικότητας της πυραζιναμιδάσης
και σε περίπτωση επιβεβαίωσης της αντοχής, να γίνεται ανίχνευση των μεταλλάξεων του pncA
γονιδίου.