31 Μαΐου 2019: Παγκόσμια Μέρα Κατά του Καπνίσματος

Κάθε χρόνο, η 31 Μαΐου ορίζεται, από το Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) και  άλλους συνεργαζόμενους οργανισμούς, ως Παγκόσμια Μέρα Κατά του Καπνίσματος.

Ο διαχρονικός σκοπός της καθιερωμένης πλέον αυτής μέρας είναι:1. Να τονισθούν οι κίνδυνοι για την υγεία και όχι μόνο, που σχετίζονται με την χρήση καπνού
2. Να προταθούν και να εφαρμοστούν πολιτικές ώστε να ελαττωθεί η κατανάλωση του καπνού.

Το θέμα της Παγκόσμιας Μέρας Κατά του Καπνίσματος για το 2019 είναι:

‘Κάπνισμα και Υγεία των Πνευμόνων’

Το κάπνισμα και η έκθεση στο παθητικό κάπνισμα αυξάνουν τον κίνδυνο νοσημάτων και επηρεάζουν την υγεία των πνευμόνων με πολλούς τρόπους.

●Καρκίνος των πνευμόνων: το κάπνισμα ευθύνεται για τους περισσότερους θανάτους από καρκίνο των πνευμόνων διεθνώς. Το παθητικό κάπνισμα αυξάνει στον κίνδυνο καρκίνου πνευμόνων στους μη-καπνιστές. Ο καρκίνος των πνευμόνων είναι η πρώτη αιτία θανάτου από καρκίνο στην Ευρώπη, όπου περίπου 430.000 άνθρωποι πέθαναν από καρκίνο των πνευμόνων το 2018 ενώ διαγνώσθηκαν περισσότερες από 500 000 νέες περιπτώσεις την ίδια περίοδο.  Η διακοπή του καπνίσματος ελαττώνει τον κίνδυνο.
●Χρόνια Αναπνευστικά Νοσήματα, όπως Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) και Άσθμα: το κάπνισμα είναι η κύρια αιτία της ΧΑΠ, μια νόσος που χαρακτηρίζεται από βήχα και δύσκολη-αγωνιώδη αναπνοή. Ακόμη το κάπνισμα επιδεινώνει το άσθμα, προκαλεί παροξυσμούς (βήχα, δύσπνοια, συριγμό) με αποτέλεσμα περιορισμό των καθημερινών δραστηριοτήτων και αναπηρία. Η έγκαιρη διακοπή του καπνίσματος είναι η αποτελεσματικότερη μέθοδος για την επιβράδυνση της εξέλιξης της ΧΑΠ και την βελτίωση των συμπτωμάτων του άσθματος.
● Ακόμη, τα παιδιά που εκτίθενται στο παθητικό κάπνισμα έχουν  μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης λοίμωξης αναπνευστικού καθώς και μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης ή παροξυσμού άσθματος, πνευμονίας και βρογχίτιδας. Επίσης είναι πλέον αποδεδειγμένη η σχέση του καπνίσματος με την φυματίωση και τα στοιχεία δείχνουν ότι τα χημικά συστατικά του καπνού μπορεί να αναζωπυρώσουν λανθάνουσα φυματίωση.

Η καμπάνια του ΠΟΥ για το 2019 αποσκοπεί στην αύξηση της επαγρύπνησης σε ότι αφορά τους ιδιαίτερους κινδύνους του καπνίσματος στην υγεία των πνευμόνων και στον καθοριστικό ρόλο που έχουν οι πνεύμονες στην γενικότερη υγεία και ευεξία του ανθρώπου.

Αποσκοπεί ακόμη στην αύξηση της επαγρύπνησης σε ότι αφορά στην αποτελεσματικότητα (με κέρδος την ανθρώπινη ζωή) δράσεων ελάττωσης του καπνίσματος όπως η αύξηση της τιμής των τσιγάρων, η απαγόρευση του καπνίσματος στους δημόσιους χώρους, η βοήθεια των καπνιστών στην διακοπή καπνίσματος, η ενημέρωση από ΜΜΕ.

Η πλήρης εφαρμογή όλων αυτών των μέτρων θα βελτιώσει την υγεία και την ευεξία του πληθυσμού και θα σώσει ζωές.       
  

Η Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία (Ε.Π.Ε) και η Ομάδα Διακοπής Καπνίσματος και Προαγωγής της Υγείας, στο πλαίσιο των δράσεων που υλοποιούν με αφορμή το φετινό εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας κατά του Καπνίσματος, διοργάνωσε ενημερωτική εκδήλωση με θέμα «Η υγεία των πνευμόνων για τη μακροζωία και την ευεξία. Τρίκαλα, η πρώτη πόλη ελεύθερη καπνού» Σκοπός της εκδήλωσης ήταν αφενός η ενημέρωση του κοινού σχετικά με τους κινδύνους για την υγεία – και όχι μόνο – που σχετίζονται με τη χρήση καπνού και η ευαισθητοποίηση όλων για την εφαρμογή πολιτικών ελάττωσης της κατανάλωσης καπνού  και αφετέρου η ανάδειξη του παραδείγματος του Δήμου Τρικκαίων στην εφαρμογή του αντικαπνιστικού νόμου, που ισχύει στη χώρα μας.

Ιατρεία Διακοπής καπνίσματος

Στην Ελλάδα καπνίζει το 37% των ενηλίκων και περισσότεροι από 15000 άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο από νόσημα που σχετίζεται με το κάπνισμα ενώ ξοδεύονται 25-30 εκατ. ευρώ/έτος για τσιγάρα.

Η συνέχιση του καπνίσματος οφείλεται στην νικοτίνη που περιέχεται στον καπνό ενώ η πρόοδος στην κατανόηση της φαρμακολογικής φύσης του εθισμού στην νικοτίνη  έδειξε ότι πρόκειται για μια ουσία με ισχυρές εθιστικές ιδιότητες με θύματα την πλειονότητα των καπνιστών.

Η αντιμετώπιση της νόσου του καπνίσματος αρχίζει με την συνειδητοποίηση ότι δεν πρόκειται για μια κακή συνήθεια αλλά για μια κατάσταση εθισμού την οποία μπορεί να αντιμετωπίσει χωρίς εξειδικευμένη βοήθεια μόνο το 3-5% των καπνιστών.

Το 2000 άρχισαν, για πρώτη φορά στην Θεσσαλονίκη , Αθήνα και Ηράκλειο Κρήτης να λειτουργούν Ιατρεία Βοήθειας Διακοπής Καπνίσματος. Αυτή τη στιγμή, με πρωτοβουλία και δράσεις της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας (ΕΠΕ) λειτουργούν σχεδόν σε όλες τις πόλεις της Ελλάδας.

Η στοχευμένη ιατρική (συμβουλευτική και φαρμακευτική) υποστήριξη στα Ιατρεία Διακοπής Καπνίσματος μπορεί να αντιμετωπίσει τη χρόνια νόσο της εξάρτησης από τη νικοτίνη (εξάρτηση μεγαλύτερη από αυτή της κοκαΐνης) καθώς αυξάνει πάνω από 35-55% το ποσοστό επιτυχούς  διακοπής.»

Για την ΕΠΕ

Οι Συντονιστές της Ομάδας Διακοπής Καπνίσματος και Προαγωγής Υγείας

ΕΠΑΓΩΓΗ ΠΤΥΕΛΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΤΗΣ ΠΝΕΥΜΟΝΙΚΗΣ ΦΥΜΑΤΙΩΣΗΣ

ΉΡΘΕ Η ΩΡΑ;

Στην ανασκόπησή του, πάνω στις κλινικές εφαρμογές των προκλητών πτυέλων, ο Dr. Brightling δηλώνει ότι "τα προκλητά πτύελα παρέχουν μια πραγματική εναλλακτική λύση σε σχέση με τη βρογχοσκόπηση και το BAL στη διάγνωση της πνευμονικής φυματίωσης". Ωστόσο, είναι η κλινική χρησιμότητα της κατά σειρά λήψης προκλητών πτυέλων ως πρωταρχική διάγνωση για την πνευμονική φυματίωση (ΤΒ) που πρέπει να τονιστεί.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΕΠΑΓΟΜΕΝΩΝ ΠΤΥΕΛΩΝ

Είναι ένα πολύπλοκο υλικό πλούσιο σε βλέννη (πρωτεΐνη) και επίσης περιέχει προϊόντα αποικοδόμησης του DNA. Το πτύελο αυτό είναι πλούσιο σε μεσολαβητές νόσου πολύ περισσότερο από το BAL. Με την αύξηση της συγκέντρωσης του φυσιολογικού ορού, δεν υπάρχει διαφορά στην κυτταρική σύνθεση των πτυέλων, αλλά παρατηρείται διαφορετική επίδραση στη συγκέντρωση του μεσολαβητή σε αυτή τη φάση του υγρού πτυέλου. Η κυτταρική σύνθεση ποικίλλει ανάλογα με τη διάρκεια της εισπνοής. Τα ουδετερόφιλα μειώνονται και τα μακροφάγα αυξάνονται καθώς αυξάνεται η διάρκεια της εισπνοής αντανακλώντας ότι το δείγμα προέρχεται από αρκετά απομακρυσμένη περιοχή με αέρα. Η επιμόλυνση των πτυέλων με σάλιο αποτελεί μείζονα ανησυχία και πρόβλημα. Μπορεί να μειωθεί με τον καθαρισμό της μύτης, ή το πλύσιμο του στόματος.

Επομένως η ποιότητα των επαγόμενων/προκλητών πτυέλων είναι καλύτερη επειδή προέρχεται από τους περιφερικούς αεραγωγούς. Επίσης τα επαγόμενα πτύελα περιέχουν υψηλότερη συγκέντρωση των συστατικών της υγρής φάσης όπως:
-  κατιονικές πρωτεΐνες ηωσινόφιλων (ECP)
-  γλυκοπρωτεΐνες των βλεννογόνων
- και αλβουμίνη
σε σύγκριση με το BAL.
Αυτά είναι παρόντα στις εκκρίσεις των αεραγωγών σε σύγκριση με τους κυψελιδικούς χώρους.

ΚΛΙΝΙΚΗ ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΠΡΟΚΛΗΤΩΝ ΠΤΥΕΛΩΝ ΣΤΗ ΦΥΜΑΤΙΩΣΗ

α) Πλευριτική φυματίωση: Η πλευριτική φυματίωση μπορεί να εμφανιστεί παρουσία ή απουσία πνευμονικών παρεγχυματικών βλαβών στην ακτινογραφία θώρακα. Η πλευριτική συλλογή που σχετίζεται με τη φυματίωση περιέχει σχετικά μικρό αριθμό μικροοργανισμών που καθιστούν τη διάγνωση της υπεζωκοτικής φυματίωσης δύσκολη και συχνά απαιτούν επεμβατικές διαδικασίες όπως η βρογχοσκόπηση και η υπεζωκοτική βιοψία. Τα απλά δείγματα πτυέλων δεν αξιολογούνται συχνά, επειδή πολλοί ασθενείς δεν είναι σε θέση να παραγάγουν πτύελα αυθόρμητα. Οι Conde et al στη μελέτη τους παρατήρησαν ότι η απόδοση των καλλιεργειών πτυέλων που λαμβάνονται με πρόκληση είναι υψηλή σε ασθενείς που υπάρχουν υποψίες ότι έχουν υπεζωκοτική φυματίωση, ακόμη και όταν δεν υπάρχουν ακτινολογικές ενδείξεις πνευμονικής παρεγχυματικής νόσου.

β) Πνευμονική φυματίωση: Η διάγνωση της πνευμονικής φυματίωσης σε περιπτώσεις αρνητικών επιχρισμάτων παρέμεινε βασισμένη κυρίως στον υψηλό δείκτη κλινικής υποψίας, στα ευρήματα των ακτινογραφιών και στις εξετάσεις δοκιμασίας φυματίνης. Πρόσφατα, η επαγωγή των πτυέλων έχει δείξει καλά αποτελέσματα ως πρόσθετη απόδειξη για τη διάγνωση της αρνητικής στο επίχρισμα πνευμονικής φυματίωσης. Η διαγνωστική απόδοση ενός μεμονωμένου επαγόμενου πτυέλου αλλά και η απόδοση μιας επαναλαμβανόμενης πρόκλησης προτιμάται από τη βρογχοσκόπηση για τη διάγνωση της αρνητικής στο επίχρισμα πνευμονικής φυματίωσης. Μια μελέτη από την Ινδία επίσης προτιμά τα επαγόμενα πτύελα με τη χρήση β2 αγωνιστών για την πρόκλησή τους. 

Στη διάγνωση της πνευμονικής ΤΒ, η επαγωγή των πτυέλων έχει αποδειχθεί ότι έχει καλύτερη διαγνωστική απόδοση από τα αυθόρμητα πτύελα και τις γαστρικές αναρροφήσεις. Η επαγωγή των πτυέλων όμως έπεσε σε δεύτερη μοίρα, με την εμφάνιση της βρογχοσκόπησης, η οποία έχει γίνει η πρωταρχική μέθοδος σε πολλά νοσοκομεία. Ωστόσο, αρκετές μελέτες απέδειξαν ότι η διαγνωστική απόδοση ενός μεμονωμένου επαγόμενου πτυέλου είναι τουλάχιστον ισοδύναμη με εκείνη μιας βρογχοσκόπησης για λήψη BAL, τόσο σε ό, τι αφορά το επίχρισμα όσο και τη μυκοβακτηριδιακή καλλιέργεια. Η διαγνωστική απόδοση των επαγόμενων πτυέλων αυξάνεται περαιτέρω όταν αποκτώνται πολλαπλά (τρία ή περισσότερα) δείγματα, με αναφερόμενα ποσοστά ανίχνευσης στο επίχρισμα 91 έως 98% και με καλλιέργεια 99 έως 100%, σημαντικά υψηλότερα από ό, τι μόνο με τη βρογχοσκόπηση. Τα επαγόμενα πτύελα είναι μια πολύ καλά ανεκτή διαδικασία, με εξαιρετικά χαμηλά ποσοστά ανεπιθύμητων ενεργειών (συνήθως, πονοκέφαλος και βρογχόσπασμος / βήχας). Η βρογχοσκόπηση έχει τους εγγενείς κινδύνους μιας επεμβατικής διαδικασίας που απαιτεί κατασταλτικό φάρμακο. Οι μελέτες ανάλυσης του κόστους ευνοούν επίσης την επαγωγή των πτυέλων σε σχέση με τη βρογχοσκόπηση.

Η επαγωγή των πτυέλων μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί αποτελεσματικά για τη διάγνωση άλλων λοιμώξεων, όπως η πνευμονία από Pneumocystis jiroveci, και για την αξιολόγηση άλλων πνευμονικών παθήσεων, συμπεριλαμβανομένης της κακοήθειας, των διάμεσων πνευμονικών παθήσεων και των κοκκιωματωδών ασθενειών (π.χ Σαρκοείδωση). Έτσι, η λογική της εκτέλεσης βρογχοσκόπησης για λήψη BAL λόγω της βελτιωμένης διαγνωστικής απόδοσης σε μη λοιμώδεις πνευμονικές καταστάσεις μπορεί να μην είναι πάντοτε έγκυρη. Αντί για μια "εναλλακτική" εξέταση, όπως περιγράφεται από τον Dr. Brightling, η κατά σειρά πρόκληση πτυέλων θα πρέπει να θεωρείται ως μια φθηνή και ασφαλής πρωταρχική διαγνωστική μέθοδος.

Donald C. Vinh, MD

Winnipeg, MB, Canada

Dick Menzies, MD

Montreal, QC, Canada

(ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Μ. ΓΙΑΝΝΑΚΑΚΗ, Α. ΓΚΟΛΦΗ, Α. ΒΕΡΒΕΡΟΓΛΟΥ)

References

1. Pin I, Gibson PG, Kolendonicz R. Use of induced sputum cell counts to investigate airway inflammation. Thorax 1992; 47:25-9. 

2. Bickerman HA, Sproul EE, Barach AL. An aerosol method ofproducing bronchial secretions in human subject a clinical technique for the detection oflung cancer. Dis Chest 1958; 33: 347-62.  

3. Bandyopadhyay T, Gerardi DA, MeloskyML. A comparison of induced and expectorated sputum for the microbiological diagnosis of communityacquired pneumonia. Respiration 2000,67: 173-6.   

4. Larson IL, Ridzon R, Harman MM. Sputum induction versus fibreoptic bronchoscopy in the diagnosis of tuberculosis. Am J Respir Crit Care Med 2001; 163: 1279-80.  

5. Anderson C, InbaberM, Menzris RL. Comparison of sputum induction with fibreoptic bronchoscopyin the diagnosis of tuberculosis. Am JRespir Crit Care Med 1995,152: 1570-­4