ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ
ΜΑΣΤΟΚΥΤΤΑΡΩΣΗ
ΒΑΣΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ
Η συστηματική μαστοκυττάρωση, συχνά αποκαλούμενη συστηματική
νόσος των μαστοκυττάρων (SMCD),
είναι μια ετερογενής κλωνική διαταραχή
του μαστοκυττάρου και των προδρόμων κυττάρων του. Είναι ταξινομημένο ως μυελοϋπερπλαστικό
νεόπλασμα (MPN) σύμφωνα με τον ΠΟΥ. Τα κλινικά συμπτώματα και τα σημεία της
συστηματικής μαστοκυττάρωσης οφείλονται στη συσσώρευση αυτών των κλωνικά
προερχόμενων μαστοκυττάρων σε διαφορετικούς ιστούς, συμπεριλαμβανομένου του
μυελού των οστών, του δέρματος, του γαστρεντερικού συστήματος (GI), του ήπατος
και του σπλήνα.
Η ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ
ΜΑΣΤΟΚΥΤΤΑΡΩΣΗ χαρακτηρίζεται από διήθηση εξωδερματικών οργάνων από
μαστοκύτταρα (η οποία έρχεται σε αντίθεση με τις δερματικές διαταραχές των
μαστοκυττάρων, οι οποίες αφορούν μόνο το δέρμα).
Η ΔΕΡΜΑΤΙΚΗ
ΜΑΣΤΟΚΥΤΤΑΡΩΣΗ εντοπίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα. Περιγράφηκε για πρώτη
φορά η μελαγχρωστική κνίδωση , η οποία είναι μια από τις δερματικές διαταραχές
των μαστοκυττάρων, το 1878. Το 1933, προτάθηκε ότι η δερματική μαστοκυττάρωση
θα μπορούσε να περιλαμβάνει και εσωτερικά όργανα. Το 1949, αποδείχθηκε αυτό για
πρώτη φορά στην αυτοψία. Μια νεκροψία ενός βρέφους ηλικίας 1 έτους αποκάλυψε τη
διήθηση του μυελού των οστών, των λεμφαδένων, του σπλήνα, των νεφρών και του
παγκρέατος από τα μαστοκύτταρα.
ΠΑΘΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ
Η συστηματική μαστοκυττάρωση (συστηματική νόσος των
μαστοκυττάρων) χαρακτηρίζεται από διήθηση των εξωδερματικών οργάνων από
μαστοκύτταρα. Τα μαστοκύτταρα συνήθως διηθούν τον μυελό των οστών και κατά
συνέπεια επηρεάζουν το περιφερικό αίμα και το σύστημα πήξης.
[Τα σιτευτικά κύτταρα, γνωστά, επίσης, ως μαστοκύτταρα,
διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στις εξελίξεις της φλεγμονής. Διεγειρόμενα,
διενεργούν αποκοκκίωση των προσχηματισμένων κυτταροπλασματικών τους κοκκίων,
στα οποία αποθηκεύονται ισταμίνη, ηπαρίνη και ποικιλία άλλων ορμονών. Αν και
είναι περισσότερο γνωστά για το ρόλο τους στην αναφυλαξία και την αλλεργία, τα
σιτευτικά κύτταρα διαδραματίζουν σημαντικό προστατευτικό ρόλο, εμπλεκόμενα στην
επούλωση κακώσεων και έναντι παθογόνων. Αναμιγνύονται, επίσης, στην παθογένεια
των αυτοάνοσων παθήσεων, όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα και άλλα. Έχει δειχθεί
ότι εμπλέκονται, επίσης, στη συγκέντρωση κυττάρων φλεγμονής στις πάσχουσες
αρθρώσεις ή στο δέρμα και η δράση τους αυτή ρυθμίζεται από την παραγωγή
αντισωμάτων και συστατικών του συμπληρώματος. Τα
σιτευτικά κύτταρα (κύτταρα των ιστών) έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά με τα
βασεόφιλα. Όπως όλα τα κυκλοφορούντα κοκκιοκύτταρα, έτσι και τα βασεόφιλα
μπορούν να επιστρατευτούν από το αίμα σε έναν ιστό όταν χρειάζεται.]
Τα μαστοκύτταρα προέρχονται από τα CD34 + / KIT + πολυδύναμα
αιματοποιητικά κύτταρα στον μυελό των οστών. Ο νεοπλασματικός κλώνος των
μαστοκυττάρων εκφράζει μη φυσιολογικούς δείκτες κυτταρικής επιφάνειας CD25 και
/ ή CD2. Η κυτταροβρίθεια του μυελού των οστών κυμαίνεται από νορμοκυτταρικές
έως έντονα υπερκυτταρικές αλλαγές. Η ερυθροποίηση αποτελείται συνήθως από
ερυθροβλάστες χωρίς σημαντικές ανωμαλίες. Η ηωσινοφιλία είναι ένα συνηθισμένο
ιστολογικό εύρημα του μυελού των οστών. Ο υποκυτταρικός μυελός των οστών και η
μυελοίνωση μπορούν να παρατηρηθούν σε προχωρημένα στάδια συστηματικής
μαστοκυττάρωσης (συστηματική ασθένεια των μαστοκυττάρων).
Οι εστιακές βλάβες στο μυελό των οστών από τα μαστοκύτταρα
εντοπίζονται σε περίπου 90% των ενηλίκων ασθενών με συστηματική μαστοκυττάρωση.
Ένα ΤΥΠΙΚΟ
ΜΑΣΤΟΚΥΤΤΑΡΟ έχει:
- έναν πυρήνα σχήματος ατράκτου
- και ωραία ηωσινοφιλικά κοκκία, τα οποία μπορούν να
εμφανιστούν με μεγάλη μεγέθυνση
Αυτά τα κύτταρα είναι πιθανό να δώσουν θετικά ευρήματα κατά
τη χρώση Giemsa.
Α) Το περιφερικό αίμα μπορεί να παρουσιάσει αναιμία,
λευκοπενία, θρομβοπενία και λεμφοπενία. Η
πιο συνηθισμένη ανωμαλία που υπάρχει στο περιφερικό αίμα είναι η αναιμία.
Β) Σε ορισμένους ασθενείς μπορεί να παρατηρηθεί ηωσινοφιλία,
λευκοκυττάρωση, βασεοφιλία, η θρομβοκυττάρωση και μονοκυττάρωση.
Η εμπλοκή σπληνός και λεμφικού ιστού είναι μια σημαντική
εκδήλωση συστηματικής μαστοκυττάρωσης. Η
διήθηση του σπλήνα από μαστοκύτταρα μπορεί να προκαλέσει οζιδιακές περιοχές που
θα μπορούσαν να συγχέονται με τα λεμφώματα. Ένα δείγμα βιοψίας από τον
σπλήνα μπορεί να αποκαλύψει ευρήματα παρόμοια με μυελοϋπερπλασιαστική διαταραχή ή λευχαιμία τριχωτών κυττάρων. Η
βιοψία των λεμφαδένων μπορεί να παρουσιάσει διηθήματα από μαστοκύτταρα,
ιδιαίτερα στον παραφλοιό. Στην κάποιες περιπτώσεις παρατηρείται και εμπλοκή της
μυελώδους μοίρας.
Το ανοσοποιητικό σύστημα επηρεάζεται ως συνέπεια της
προαναφερθείσας παθολογίας των λεμφικών ιστών. Τα προϊόντα των μαστοκυττάρων,
όπως η ιντερλευκίνη 4 (IL-4) και η ιντερλευκίνη 3 (IL-3), μπορούν να
προκαλέσουν σύνθεση ανοσοσφαιρίνης Ε (IgE) και να αυξήσουν τη διαφοροποίηση των
Τ-λεμφοκυττάρων προς έναν αλλεργικό
φαινότυπο. Τα μαστοκύτταρα απελευθερώνουν επίσης ισταμίνη, η οποία έχει ως
αποτέλεσμα την αναστολή της ιντερλευκίνης 2 (IL-2).
Η εμπλοκή του γαστρεντερικού συστήματος (GI) περιλαμβάνει
μικροσκοπική διήθηση του ήπατος, του παγκρέατος και των εντέρων από τα
μαστοκύτταρα. Η συμμετοχή του γαστρεντερικού συστήματος περιλαμβάνει:
- την οισοφαγική εμπλοκή (π.χ. οισοφαγίτιδα, στένωση,
κιρσούς)
- την γαστρική εμπλοκή (π.χ. πεπτική έλκος, βλάβες του
βλεννογόνου)
- την εμπλοκή του λεπτού εντέρου (π.χ. δυσαπορρόφηση)
- και του παχέος εντέρου και του ορθού (π.χ πολυποδίαση,
εκκολπωματίτιδα)
- και την ηπατική εμπλοκή (π.χ. ηπατομεγαλία και πυλαία
υπέρταση, ασκίτης, σκληρυντική χολαγγειίτιδα, σύνδρομο Budd-Chiari)
Η οστεοπόρωση είναι μια κοινή εκδήλωση της συστηματικής
μαστοκυττάρωσης, ιδιαίτερα σε ενήλικες, και μπορεί να οδηγήσει σε σπονδυλικά
κατάγματα. Ο μηχανισμός απώλειας οστού δεν έχει ακόμη διευκρινιστεί πλήρως.
Η ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ
ΜΑΣΤΟΚΥΤΤΑΡΩΣΗ ΕΧΕΙ ΠΟΛΛΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΟΙΝΑ ΜΕ ΤΙΣ ΜΥΕΛΟ-ΫΠΕΡΠΛΑΣΤΙΚΕΣ
ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΚΑΙ ΤΩΡΑ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΟΜΑΔΑ ΤΩΝ ΜΥΕΛΟΫΠΕΡΠΛΑΣΤΙΚΩΝ
ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΩΝ (MPN). Η συστηματική μαστοκυττάρωση συνδέεται σχεδόν πάντα με
την μετάλλαξη KIT D816V. Αυτή η μετάλλαξη ανιχνεύεται με τεχνικές αλυσιδωτής
αντίδρασης πολυμεράσης (PCR) στο 68% των δειγμάτων μυελού των οστών σε ασθενείς
με συστηματική μαστοκυττάρωση. Πρόσθετοι μοριακοί δείκτες που εξετάζονται
περιλαμβάνουν μεταλλάξεις των JAK2, MPL και TET2. (Η συσχέτιση μεταξύ του JAK2 V617F
και της συστημικής μαστοκυττάρωσης είναι ασθενής και παρατηρήθηκε σε μόλις 4%
των ασθενών με συστηματική μαστοκυττάρωση. Η συχνότητα εμφάνισης μεταλλάξεων
TET2 φαίνεται να επηρεάζει τον φαινότυπο
χωρίς να επηρεάζει την πρόγνωση.
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΟΥ
ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΟ ΦΥΛΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΗΛΙΚΙΑ
Μία ελαφρά υπεροχή στους άνδρες σημειώνεται στη συχνότητα
της μαστοκυττάρωσης. Η μαστοκυττάρωση είναι πιο συχνή στα παιδιά από ό, τι
στους ενήλικες και είναι συνήθως παροδική και αυτοπεριοριζόμενη στα παιδιά σε
σύγκριση με τις περιπτώσεις των ενηλίκων. Η εμφάνιση σε παιδιά ηλικίας κάτω των
2 ετών παρατηρείται στο 55% των ασθενών και σε ένα επιπλέον 10% των ασθενών η
έναρξη είναι μεταξύ 2 και 15 ετών.
Η εξέλιξη της παιδιατρικής δερματικής μαστοκυττάρωσης σε
συστηματική είναι ασυνήθιστη, αλλά όχι τόσο στους ενήλικες, όπου συχνά προχωρεί
σε συστηματική νόσο.
Η μέση ηλικία στη
διάγνωση συστηματικής μαστοκυττάρωσης σε ενήλικες είναι 55 ετών. Οι
ασθενείς με συστηματική μαστοκυττάρωση ήταν νεότεροι και συμπτωματικοί για
μεγαλύτερο χρονικό διάστημα σε σύγκριση με ασθενείς με επιθετική συστηματική
μαστοκυττάρωση ή SM-AHNMD ( Συστηματική Μαστοκυττάρωση με συνοδό
αιματολογικό νόσημα κλωνικού τύπου μη μαστοκυτταρικής σειράς).
ΣΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ
Οι εκδηλώσεις της συστηματικής μαστοκυττάρωσης μπορεί να
περιλαμβάνουν τα ακόλουθα:
• Αναιμία και ανωμαλίες της πήξης
• Ο κοιλιακός πόνος είναι το πιο συνηθισμένο σύμπτωμα από το
ΓΕΣ, ακολουθούμενο από διάρροια, ναυτία και έμετο
• Συμπτώματα και σημεία γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης
(GERD)
• Κνησμός και έξαψη
• Αναφυλακτοειδής αντίδραση (π.χ. στα γενικά αναισθητικά,
άλλα φάρμακα, τρόφιμα)
Τα ευρήματα σχετικά με τη φυσική εξέταση μπορεί να περιλαμβάνουν
τα ακόλουθα:
• Σημεία αναιμίας (π.χ. ωχρότητα)
• Ηπατομεγαλία (27%)
• Σπληνομεγαλία (37%)
• Λεμφαδενοπάθεια (21%)
• Κνίδωση (41%)
• Οστεόλυση και παθολογικά κατάγματα (σπάνια)
ΔΙΑΦΟΡΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ
Οι τρεις πιο σημαντικές καταστάσεις στη διαφορική διάγνωση
είναι:
• καρκινοειδές σύνδρομο (Το καρκινοειδές σύνδρομο αποτελεί
ομάδα συμπτωμάτων, που οφείλονται στη δράση διαφόρων ουσιών που παράγονται και
εκκρίνονται από έναν τύπο καρκίνου που ονομάζεται καρκινοειδές. Οι
καρκινοειδείς όγκοι δυνατόν να εξορμώνται από τον πεπτικό σωλήνα (στομάχι,
έντερο), τους πνεύμονες ή άλλα μέρη του σώματος. Οι καρκινοειδείς όγκοι
δύνανται να εξαπλωθούν και σε άλλα σημεία του σώματος εκτός από την πρωτοπαθή
εστία)
• VIPoma (παγκρεατικός
όγκος, ένα σύνδρομο υδαρούς διάρροιας, υποκαλιαιμία και αχλωροϋδρίας)
• και σύνδρομο Zollinger-Ellison (Το γαστρίνωμα αποτελεί το
δεύτερο σε συχνότητα ορμονοπαραγωγό όγκο του παγκρέατος. Το γαστρίνωμα είναι
μια νεοπλασία κυττάρων που παράγουν γαστρίνη. Το κλινικό σύνδρομο του
γαστρινώματος οφείλεται στην υπερέκκριση γαστρίνης και ονομάζεται σύνδρομο
Zollinger-Ellison)
Παρόμοια με τη συστηματική μαστοκυττάρωση (συστηματική νόσος
των μαστοκυττάρων), καθεμία από αυτές τις καταστάσεις προκαλεί διάρροια,
κοιλιακό άλγος και κάποιου βαθμού δυσαπορρόφηση.
ΑΛΛΕΣ ΔΙΑΦΟΡΙΚΕΣ
ΔΙΑΓΝΩΣΕΙΣ
• Οξεία Κνίδωση
• Φλεγμονώδης νόσος του εντέρου
• Σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου
• Δυσαπορρόφηση
• Μυελοϋπερπλαστική
νόσος
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ
ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ
Η εικόνα του περιφερικού αίματος μπορεί να παρουσιάσει αναιμία, θρομβοπενία και λευκοκυττάρωση.
Η πιο συνηθισμένη ανωμαλία που παρατηρείται στο περιφερικό αίμα είναι η αναιμία
(45%). Σε μερικούς ασθενείς με
συστηματική μαστοκυττάρωση, οι ακόλουθες ανωμαλίες μπορούν να παρατηρηθούν στο
περιφερικό αίμα:
• Ηωσινοφιλία
• Βασεοφιλία
• Θρομβοκυττάρωση
• Μονοκυττάρωση
ΦΑΡΜΑΚΑ ΠΟΥ
ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ
1) Αντινεοπλασματικά,
αναστολέας κινάσης της τυροσίνης
Οι αναστολείς της κινάσης της τυροσίνης midostaurin και imatinib
έχουν εγκριθεί από τον FDA για διάφορους τύπους μαστοκυττάρωσης. Έχει
αποδειχθεί ότι η ruxolitinib βελτίωσε τα συμπτώματα και την ποιότητα ζωής ενός
ασθενούς με συστηματική μαστοκυττάρωση.
2) Συμπαθομιμητικά
Συμπαθομιμητικοί παράγοντες χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία
της αναφυλαξίας.
3) Σταθεροποιητές μαστοκυττάρων
Οι σταθεροποιητές μαστοκυττάρων αποτρέπουν την απελευθέρωση
μεσολαβητών από τα μαστοκύτταρα, οι
οποίοι προκαλούν φλεγμονή των αεραγωγών και βρογχόσπασμο.
4) Κορτικοστεροειδή
Έχουν αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες και προκαλούν βαθιές και
ποικίλες μεταβολικές επιδράσεις. Τα κορτικοστεροειδή τροποποιούν την
ανοσολογική απάντηση του σώματος σε ποικίλα ερεθίσματα.
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΑΡΘΡΟΥ
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΜΥΚΟΒΑΚΤΗΡΙΔΙΩΝ
ΓΝΝΘΑ «Η ΣΩΤΗΡΙΑ» ( ΣΥΝΤ. ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ
Ε.Δ.ΒΟΓΙΑΤΖΑΚΗΣ )