Η ΝΟΣΟΣ ΤΩΝ
ΛΕΓΕΩΝΑΡΙΩΝ (LD) ΕΙΝΑΙ Η ΠΝΕΥΜΟΝΙΑ ΠΟΥ ΠΡΟΚΑΛΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ LEGIONELLA
PNEUMOPHILA. (Η νόσος των λεγεωνάριων είναι ο όρος που συλλογικά περιγράφει
λοιμώξεις που προκαλούνται από μέλη της οικογένειας Legionellaceae).
Η L pneumophila
είναι μια σημαντική αιτία νοσοκομειακής και πνευμονίας της κοινότητας (CAP) και πρέπει να θεωρείται
πιθανό αιτιολογικό παθογόνο σε κάθε ασθενή που παρουσιάζει άτυπη πνευμονία.
Το βακτηρίδιο Legionella εντοπίστηκε για πρώτη φορά το καλοκαίρι του 1976 κατά
τη διάρκεια της 58ης ετήσιας συνεδρίασης της Αμερικανικής Λεγεώνας, η οποία
πραγματοποιήθηκε στο ξενοδοχείο Bellevue-Stratford στη Φιλαδέλφεια. Η λοίμωξη
θεωρήθηκε ότι μεταδόθηκε με μόλυνση του νερού στο σύστημα κλιματισμού του
ξενοδοχείου. Η κλινική εκδήλωση της νόσου κυμαινόταν από ήπια συμπτώματα τύπου
γρίπης έως πολυοργανική ανεπάρκεια. Από τα 182 άτομα που μολύνθηκαν, τα 29
πέθαναν.
ΒΑΚΤΗΡΙΑΚΑ
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
Η Legionella είναι ένα μικρό, αερόβιο, υδατογενές, αρνητικό
κατά Gram, χωρίς κάψα βακτηρίδιο που είναι ακίνητο, θετικό στην καταλάση και
ασθενώς θετικό στην οξειδάση. Είναι ένας απαιτητικός μικροοργανισμός και δεν
αναπτύσσεται αναερόβια ή σε συνηθισμένα μέσα. Το άγαρ CYE είναι το κύριο μέσο
που χρησιμοποιείται για την απομόνωση του βακτηρίου.
Η οικογένεια Legionellaceae αποτελείται από περισσότερα από
42 είδη, αποτελούμενα από 64 οροτύπους. Το L pneumophila είναι το πιο
συνηθισμένο είδος, προκαλώντας έως και το 90% των κρουσμάτων λεγιονέλλωσης,
ακολουθούμενη από:
- το L micdadei (άλλως γνωστό και ως παράγοντας πνευμονίας
του Pittsburgh)
- το L bozemanii
- το L dumoffii
- και το L longbeachae
Οι οροτυποι 1, 4 και 6 της L pneumophila είναι οι κύριες
αιτίες της ανθρώπινης ασθένειας. Ο
οροτυπος 1 πιστεύεται ότι είναι υπεύθυνος για το 80% των αναφερόμενων
κρουσμάτων λεγιονέλωσης που προκαλούνται από L pneumophila.
ΠΑΘΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ
Τα είδη Legionella είναι υποχρεωτικά ή προαιρετικά
ενδοκυττάρια. Το νερό είναι η κύρια
περιβαλλοντική δεξαμενή για την Legionella. Τα βακτηρίδια μπορούν να
μολύνουν και να αναπαράγονται μέσα σε πρωτόζωα όπως το Acanthamoeba και το
Hartmannella, τα οποία είναι ελεύθερες ζωντανές αμοιβάδες που βρίσκονται σε
φυσικά και τεχνητά κατασκευασμένα συστήματα ύδατος. (Τα Legionellae μπορούν να
αντισταθούν σε χαμηλά επίπεδα χλωρίου που χρησιμοποιούνται στα συστήματα
διανομής νερού). Η επιβίωση και η ανάπτυξη σε αμοιβαδικά κύτταρα επιτρέπει στη
Legionella να παραμείνει στη φύση.
Τα είδη Legionella μολύνουν ανθρώπινα μακροφάγα και
μονοκύτταρα. Ο ενδοκυττάριος πολλαπλασιασμός του βακτηρίου παρατηρείται εντός
αυτών των κυττάρων στις κυψελίδες. (Οι ενδοκυττάριες λοιμώξεις των πρωτόζωων
και των μακροφάγων έχουν πολλές ομοιότητες).
Τα ενεργοποιημένα Τ λεμφοκύτταρα παράγουν λεμφοκίνες που
διεγείρουν την αυξημένη αντιμικροβιακή δράση των μακροφάγων. Αυτή η
μεσολαβούμενη από κύτταρα ανοσία είναι το κλειδί για την αναστολή της
ενδοκυττάριας ανάπτυξης των Legionella. Ο
σημαντικός ρόλος της κυτταρικής ανοσίας εξηγεί γιατί οι Legionella παρατηρούνται συχνότερα σε
ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς. Η χυμική ανοσία πιστεύεται ότι παίζει
δευτερεύοντα ρόλο στην ανταπόκριση του ξενιστή στη λοίμωξη με Legionella.
ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ
Η μετάδοση της Legionella πιστεύεται ότι λαμβάνει χώρα μέσω
της εισπνοής αεροσταγονιδίων από πηγές νερού, όπως τα ακόλουθα, που έχουν
μολυνθεί με το βακτήριο:
• Συστήματα ψύξης (πχ κλιματιστικα)
• Ντους
• Διακοσμητικά σιντριβάνια
• Υγραντήρες
• Εξοπλισμός αναπνευστικής θεραπείας
• Ιαματικά λουτρά
• Μηχανές πάγου
Η ασθένεια των λεγεωναρίων μπορεί να συσχετίζεται με ταξίδια
και ειδικά με την έκθεση σε αεροσκάφη ή εγκαταστάσεις ξενοδοχείων. Η μετάδοση
από άνθρωπο σε άνθρωπο, ωστόσο, δεν έχει τεκμηριωθεί.
Η υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης ασθένειας των λεγεωναρίων
παρατηρείται κατά τη διάρκεια του τέλους της άνοιξης και της αρχικής περιόδου
του φθινοπώρου, όταν τα συστήματα κλιματισμού χρησιμοποιούνται συχνότερα. Η
νοσοκομειακή μόλυνση πιθανότατα συμβαίνει μέσω αναρρόφησης, από εξοπλισμό
αναπνευστικής θεραπείας, ή μολυσμένο νερό. Επιπλέον, η μετάδοση έχει συνδεθεί
με τη χρήση υγραντήρων, νεφελοποιητών και αντικειμένων που ξεπλύθηκαν με
μολυσμένο νερό της βρύσης.
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ
Ο κίνδυνος λοίμωξης αυξάνεται ανάλογα με τον τύπο και την
ένταση της έκθεσης, καθώς και την κατάσταση υγείας του εκτεθειμένου ατόμου.
Πολλοί παράγοντες αυξάνουν τον κίνδυνο λοιμώξεων από Legionella,
συμπεριλαμβανομένων των εξής:
• Προχωρημένη ηλικία
• Κάπνισμα
• Χρόνια νόσος της καρδιάς ή των πνευμόνων
• Ανοσοκατασταλμένοι ξενιστές με διαταραγμένη κυτταρο-μεσολαβούμενη ανοσία (επηρεασμένα λεμφοκύτταρα
και όχι πολυμορφοπύρηνα π.χ. σύνδρομο επίκτητης ανοσοανεπάρκειας [AIDS]) ή
χρήση ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων (ιδιαίτερα κορτικοστεροειδή)
• Διαβήτης
• Αιματολογικές κακοήθειες
• Νεφρική νόσο τελικού σταδίου
• Κατάχρηση αλκόολ
Οι άνδρες έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να νοσήσουν από λοίμωξη
με L pneumophila . Η προχωρημένη ηλικία
είναι ένας άλλος παράγοντας κινδύνου. Η μέση ηλικία για ασθενείς με LD είναι τα
52,7 έτη, με αυξημένη επίπτωση μέχρι και την ηλικία των 79 ετών. Τα ποσοστά
θνησιμότητας είναι επίσης υψηλότερα στους ηλικιωμένους ασθενείς. Η συχνότητα
εμφάνισης LD σε άτομα ηλικίας κάτω των 35 ετών είναι μικρότερη από 0,1
περιπτώσεις ανά 100.000 άτομα.
ΠΡΟΓΝΩΣΗ
Η ανάρρωση είναι ποικίλη σε LD, δηλαδή μερικοί ασθενείς
έχουν ταχεία βελτίωση, ενώ άλλοι έχουν πολύ πιο παρατεταμένη πορεία παρά τη
θεραπεία. Το ποσοστό θνησιμότητας προσεγγίζει το 50% στις νοσοκομειακές
λοιμώξεις. Η προοδευτική αναπνευστική ανεπάρκεια είναι η πιο κοινή αιτία
θανάτου σε ασθενείς με πνευμονία Legionella. Ωστόσο, το ποσοστό θνησιμότητας
εξαρτάται από τις συνυπάρχουσες καταστάσεις της υγείας του ασθενούς, καθώς και
από την επιλογή και την έγκαιρη χορήγηση των αντιβιοτικών. Ο τρόπος απόκτησης
της λοίμωξης (π.χ. νοσοκομειακή, της κοινότητας) μπορεί επίσης να επηρεάσει το
αποτέλεσμα.
ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ
• Ελαττωμένη πνευμονική λειτουργία
• Κεραυνοβόλος αναπνευστική ανεπάρκεια
• Αφυδάτωση, σηπτικό σοκ
• Υπονατριαιμία λόγω συνδρόμου απρόσφορης έκκρισης
αντιδιουρητικής ορμόνης (SIADH)
• Ενδοκαρδίτιδα
• Νευρολογικά συμπτώματα, συμπεριλαμβανομένου λήθαργου,
κεφαλαλγίας, αλλοιωμένου επιπέδου συνείδησης
• Γαστρεντερικά συμπτώματα: Διάρροια, έμετος
• Νεφρική ανεπάρκεια
• Ραβδομυόλυση
• Πολυοργανική ανεπάρκεια
• Κώμα
• Βακτηριαιμία ή σχηματισμός αποστήματος (στους πνεύμονες ή
σε εξωπνευμονικές θέσεις) σε ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς
• Θάνατος: Στο 10%
των μη ανοσοκατασταλμένων ασθενών που υποβλήθηκαν σε θεραπεία και σε ποσοστό
80% των ανοσοκατασταλμένων ασθενών που δεν υποβλήθηκαν σε θεραπεία
ΔΙΑΦΟΡΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ
Οι διαφορικές διαγνώσεις περιλαμβάνουν άλλα άτυπα παθογόνα
π.χ. :
- Mycoplasma
pneumoniae
- Chlamydia psittaci
- Francisella tularensis
- και Coxiella burnetii
ΤΟ ΒΑΚΤΗΡΙΟ L PNEUMOPHILA
ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΥΕΙ ΕΝΑ ΚΑΘΟΡΙΣΜΕΝΟ ΠΑΘΟΓΟΝΟ. ΕΠΟΜΕΝΩΣ, Η ΑΠΟΜΟΝΩΣΗ ΤΟΥ ΥΠΟΔΗΛΩΝΕΙ ΠΑΝΤΑ ΛΟΙΜΩΞΗ.
Οι διαφορικές διαγνώσεις στη νόσο των Λεγεωνάριων (LD)
περιλαμβάνουν επίσης τα ακόλουθα:
• Πνευμονία από εισρόφηση
• Βακτηριακή πνευμονία
• Ιογενής πνευμονία
• Σύνδρομο αναπνευστικής δυσχέρειας
• Σηπτικό σοκ
• Τυπικές πνευμονίες της κοινότητας (CAPs)
• Άτυπες πνευμονίες της κοινότητας (CAPs)
• Σοβαρές CAP
• Βρογχίτιδα
• Πυρετός Q
• Καρδιακή ανεπάρκεια
• Νόσος HIV
• Γρίπη
• Μηνιγγίτιδα
• Υπεζωκοτική συλλογή
• Εμπύημα υπεζωκότα
• Πνευμονία σε ασθενείς με ανοσοκαταστολή
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ
Οι εξετάσεις στην LD μπορούν να περιλαμβάνουν τα εξής:
• Γενική αίματος (CBC): Αναζήτηση λευκοκυττάρωσης, αριστερής
στροφής
• Αναζήτηση αυξημένης ΤΚΕ
• Ηλεκτρολύτες: Αναζήτηση υποφωσφαταιμίας και υπονατριαιμίας
• BUN και κρεατινίνη: Αναζήτηση νεφρικής ανεπάρκειας και
αφυδάτωσης
• Εξετάσεις ηπατικής λειτουργίας (LFTs): Αναζήτηση μη
ειδικών λειτουργικών ηπατικών ανωμαλιών, οι οποίες είναι πολύ συχνές στο LD και
μπορεί να βοηθήσουν στη διάκρισή του από άλλες άτυπες πνευμονίες
• Αναζήτηση αυξημένης φερριτίνης ορού
• Φωσφοκινάση της κρεατίνης (CK): Αναζήτηση αύξησής της που
υποδεικνύει ραβδομυόλυση, η οποία παρατηρείται περιστασιακά σε LD. (Η
ραβδομυόλυση μπορεί να είναι τόσο σοβαρή ώστε να προκαλέσει νεφρική ανεπάρκεια)
• Αέρια αρτηριακού αίματος (ABG): Αναζητήστε υποξαιμία
• Χρώση Gram: Συνήθως, παρατηρούνται πολλά λευκοκύτταρα και
λίγοι μικροοργανισμοί. Εάν είναι ορατοί, οι μικροοργανισμοί είναι μικροί, αχνού
χρώματος, αρνητικά κατά gram βακτηρίδια
• Γενική ούρων: Αναζητήστε πρωτεϊνουρία, αιματουρία και
νεφρική ανεπάρκεια
Καλλιέργεια
αναπνευστικών εκκρίσεων
Η οριστική μέθοδος για τη διάγνωση της Legionella είναι η
απομόνωση του οργανισμού στις αναπνευστικές εκκρίσεις (δηλαδή, πτύελα,
υπεζωκοτικό υγρό). Ωστόσο, τα είδη Legionella δεν αναπτύσσονται σε συνήθη
μικροβιολογικά θρεπτικά υλικά. Η βέλτιστη ανάπτυξη συμβαίνει στους 35-37 ° C. Η
Legionella είναι ένας βραδέως αναπτυσσόμενος μικροοργανισμός και μπορεί να
πάρει 3-5 ημέρες για να παράγει ορατές αποικίες. Οι καλλιέργειες πτυέλων
ρουτίνας έχουν ευαισθησία και ειδικότητα 80% και 100% αντίστοιχα (Η ευαισθησία
αυξάνεται ανάλογα με τη μέθοδο λήψης δείγματος).
Καλλιέργειες αίματος
Η Legionella μπορεί να απομονωθεί από το αίμα, αλλά αυτή η
μέθοδος έχει πολύ χαμηλότερη ευαισθησία.
Άμεση χρώση των
πτυέλων με φθορίζον αντίσωμα
Η άμεση χρώση με φθορίζοντα αντισώματα (DFA) είναι μια
ταχεία εξέταση που δίνει αποτελέσματα σε 2-4 ώρες, αλλά έχει χαμηλότερη
ευαισθησία και έχει γι' αυτό περιοριστεί η χρήση της. Η ειδικότητα της DFA
είναι 96-99% χρησιμοποιώντας μονοκλωνικό αντίσωμα αντί πολυκλωνικού
αντισώματος.
Ορολογικές μέθοδοι
Οι πιο ευρέως χρησιμοποιούμενες εξετάσεις περιλαμβάνουν τις
εξετάσεις:
1) έμμεσου ανοσοφθορισμού με αντίσωμα (IFA)
2) και ανοσοπροσροφητικής διαδικασίας με ενζυμική σύνδεση
(ELISA)
Ενώ οι ορολογικές εξετάσεις για την LD είναι οι πιο εύκολα
διαθέσιμες, απαιτούν τετραπλάσια αύξηση του τίτλου αντισωμάτων, η οποία διαρκεί
4-8 εβδομάδες. Θα πρέπει να ληφθούν δύο μετρήσεις, και από τις περιόδους της
οξείας φάσης και της φάσης αναρρώσεως, καθώς η απόκριση αντισωμάτων μπορεί να
μην είναι εμφανής για έως και 3 μήνες. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα επίπεδα
αντισωμάτων δεν αυξάνονται σε περίπου το ένα τρίτο των ασθενών με LD.
Εξέταση αντιγόνου
ούρων
Το αντιγόνο του λιποπολυσακχαρίτη της Legionella ανιχνεύεται
με:
- ELISA
- ραδιοανοσοδοκιμασία (RIA)
- και τη δοκιμή συγκόλλησης με λατέξ
Το λιποπολυσακχαριδικό αντιγόνο Legionella καθίσταται
ανιχνεύσιμο στο 80% των ασθενών τις ημέρες 1-3 της κλινικά εμφανούς νόσου. Η
εξέταση του αντιγόνου στα ούρα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ανίχνευση μόνο
του L pneumophila (ορότυπος 1). Τα
πλεονεκτήματα της ανίχνευσης του αντιγόνου στα ούρα περιλαμβάνουν την ταχύτητα
και την απλότητα. Επιπλέον, η σχετική ευκολία λήψης δείγματος ούρων σε σύγκριση
με τη λήψη δειγμάτων πτυέλων και η εμμονή της απέκκρισης αντιγόνου σε ασθενείς
που βρίσκονται σε θεραπεία με αντιβιοτικά αυξάνουν τη χρησιμότητα της μεθόδου
ανίχνευσης του αντιγόνου των ούρων. Η
εξέταση του αντιγόνου στα ούρα μπορεί αρχικά να είναι αρνητική, αλλά όταν είναι
θετική, μπορεί να παραμείνει θετική για μήνες μετά την επίλυση του οξέος
επεισοδίου.
Ενίσχυση με
προσδιορισμό PCR
Η δοκιμασία αλυσιδωτής αντίδρασης πολυμεράσης (PCR) ούρων,
ορού και βρογχιοκυψελιδικού εκπλύματος είναι πολύ ειδική για την ανίχνευση Legionella,
αλλά η ευαισθησία δεν είναι μεγαλύτερη από αυτή της καλλιέργειας. Το κύριο
όφελος αυτής της διαδικασίας, όπως οι τίτλοι IFA, είναι ότι μπορεί να
χρησιμοποιηθεί για την ανίχνευση λοιμώξεων που προκαλούνται από legionellae διαφορετικές
από την L pneumophila οροτύπου 1.
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
Ασθενείς με ήπια έως μέτρια πνευμονία γίνονται δεκτοί στο
νοσοκομείο για παρεντερική χορήγηση αντιβιοτικών και παροχής υποστηρικτικών
μέτρων. Οι ασθενείς που θεωρούνται ότι πάσχουν από σοβαρή πνευμονία ενδέχεται
να χρειαστούν εισαγωγή στη μονάδα εντατικής θεραπείας (ΜΕΘ) για στενότερη
παρακολούθηση. Απαιτείται στενή παρακολούθηση με ειδικό πνευμονολόγο ή λοιμωξιολόγο
μετά την έξοδο του ασθενούς από το νοσοκομείο.
ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Σε πιο ήπιες περιπτώσεις, οι ασθενείς μπορούν να υποβληθούν
σε θεραπεία εξωτερικά με αντιβιοτικά από του στόματος. Οι ασθενείς θα πρέπει να
λαμβάνουν προσεκτική παρακολούθηση ώστε να εξασφαλίζεται η πλήρης ανακούφιση
των αναπνευστικών συμπτωμάτων τους. Οι ασθενείς θα πρέπει να ολοκληρώσουν την
πλήρη χρονική πορεία λήψης των αντιβιοτικών, ανεξάρτητα από το εάν η θεραπεία
ξεκινά στο εξωτερικό ιατρείο ή στο νοσοκομείο.
Ιστορικά, η ερυθρομυκίνη, ένα από τα αρχικά αντιβιοτικά της
κατηγορίας των μακρολίδων, χρησιμοποιήθηκε για τη λοίμωξη από L pneumophila.
Επί του παρόντος, ωστόσο, άλλα αντιβιοτικά, συμπεριλαμβανομένης της:
- δοξυκυκλίνης
- τιγκεκυκλίνης
- αζιθρομυκίνη
- και μιας κινολόνης
προτιμώνται, επειδή είναι πιο δραστικές έναντι της LD και
έχουν ανώτερες φαρμακοκινητικές ιδιότητες (π.χ., καλύτερη βιοδιαθεσιμότητα,
καλύτερη διείσδυση σε μακροφάγα, μεγαλύτερο χρόνο ημιζωής ).
Για σοβαρές περιπτώσεις συνιστάται η χρήση φθοροκινολόνης.
Με τη χρήση της δοξυκυκλίνης ή των φθοριοκινολονών, η ριφαμπίνη δεν χρειάζεται
να προστεθεί σε σοβαρά ασθενείς.
ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΣ
ΤΗΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗΣ ΛΕΓΕΩΝΕΛΩΣΗΣ
Οι legionellae πρέπει να αναζητούνται σε νοσηλευόμενους ασθενείς με
αυξημένο κίνδυνο λοίμωξης. Εάν υπάρχει
μία σίγουρη περίπτωση ή δύο πιθανές περιπτώσεις νοσοκομειακής LD σε ασθενείς,
ξεκινήστε μια έρευνα για μια νοσοκομειακή πηγή.
Η μετάδοση των Legionellae μπορεί επίσης να μειωθεί μέσω της
συνήθους συντήρησης των συστημάτων ψύξης και της χρήσης μόνο αποστειρωμένου
νερού για το γέμισμα και το πλύσιμο συσκευών νεφελοποίησης. Ο περισσότερο
βελτιωμένος σχεδιασμός και συντήρηση των συστημάτων ψύξης και των συστημάτων
υδραυλικών εγκαταστάσεων μπορεί επίσης να βοηθήσει.
ΑΠΟΛΥΜΑΝΣΗ
1) Η υπερθέρμανση του νερού στους 70-80 ° C, με πλύσιμο των
απομακρυσμένων θέσεων, μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη της μόλυνσης του νερού.
2) Οι μονάδες, οι οποίες παράγουν μεταλλικά ιόντα, τα οποία
διαταράσσουν το βακτηριακό κυτταρικό τοίχωμα, οδηγώντας έτσι σε λύση και κυτταρικό
θάνατο, είναι πολύ αποτελεσματικά στην εξάλειψη των Legionellae.
3) Το υπεριώδες φως σκοτώνει τις Legionellae προκαλώντας
βλάβη στο κυτταρικό δεοξυριβονουκλεϊκό οξύ (DNA). Αυτή η μέθοδος είναι
αποτελεσματική κατά την απολύμανση εντοπισμένων περιοχών, αλλά επειδή δεν
παρέχει σταθερή προστασία, πρέπει να χρησιμοποιηθούν συμπληρωματικές
αντιμετωπίσεις.
4) Η υπερχλωρίωση του νερού δεν συνιστάται πλέον, επειδή οι Legionellae
είναι αρκετά ανθεκτικές στο χλώριο και το χλώριο αποσυντίθεται στις υψηλότερες
θερμοκρασίες που υπάρχουν στα συστήματα ζεστού νερού που χρησιμοποιείται για
την αντιμετώπισή τους.
MEDSCAPE
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΑΡΘΡΟΥ
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΜΥΚΟΒΑΚΤΗΡΙΔΙΩΝ
ΓΝΝΘΑ «Η ΣΩΤΗΡΙΑ» ( ΣΥΝΤ. ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ
Ε.Δ.ΒΟΓΙΑΤΖΑΚΗΣ )