Κιούση Θεοπούλα,
ΤΕ Ιατρικών Εργαστηρίων
ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ-ΕΚΑΜ, ΓΝΝΘΑ
«Η ΣΩΤΗΡΙΑ»
Σε όλες τις χώρες με εύκρατο κλίμα παρατηρείται
μια σαφής περίοδος αιχμής της γρίπης κατά τη διάρκεια των χειμερινών μηνών, σε
αντίθεση με τις χώρες με τροπικό ή υποτροπικό κλίμα όπου η εποχικότητα της
γρίπης είναι περισσότερο μεταβλητή, μπορεί να παρατηρείται καθ’ όλη τη διάρκεια
του έτους, αν και συνήθως είναι πιο έντονη τη περίοδο με βροχές.
Η συστηματική επιτήρηση είναι απαραίτητη για να
κατανοήσουμε την εποχικότητα της γρίπης και για να καθορίσουμε τις καλύτερες
στρατηγικές για τον έλεγχό της. Το εκτεταμένο δίκτυο επιτήρησης της γρίπης που
ιδρύθηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.), κατά τη διάρκεια της
δεκαετίας του 1950, έχει εξελιχθεί σε Παγκόσμιο Σύστημα Επιτήρησης και
Αντίδρασης της Γρίπης. Σ’ αυτό το σύστημα συμμετέχουν τροπικές και υποτροπικές
χώρες, που έχουν πρόσφατα αναπτύξει την επιτήρηση τους για τη γρίπη.
Σύμφωνα με μια δημοσίευση του Π.Ο.Υ., από πρόσφατη
μελέτη στην οποία συμμετείχαν δέκα χώρες – Μπαγκλαντές, Καμπότζη, Ινδία,
Ινδονησία, Λαϊκή Δημοκρατία του Λάος, Μαλαισία, Φιλιππίνες, Σιγκαπούρη,
Ταϊλάνδη, Βιετνάμ, που πραγματοποιήθηκε την περίοδο 2006-2011, έγιναν εμφανή
δύο βασικά μοντέλα της εποχικότητας της γρίπης. Στις χώρες που βρίσκονται πάνω
ή κοντά στη ζώνη του Ισημερινού, όπως η Ινδονησία, η Μαλαισία, η Σιγκαπούρη,
δεν παρατηρείται σαφής διακριτή κορυφή της δραστηριότητας της γρίπης. Στις
υπόλοιπες χώρες ή σε μέρη των χωρών αυτών, κυρίως βόρεια και εν μέρει τροπικά,
η δραστηριότητα της γρίπης έδειξε μια σαφή κορύφωση μεταξύ Ιουλίου και
Οκτωβρίου, τη θερινή περίοδο των μουσσώνων. Επίσης από τη μελέτη αυτή έγινε
φανερό πως χώρες που εκτείνονται σε απόσταση χιλιάδων χιλιομέτρων, όπως η
Ινδία, παρουσιάζουν διαφορές στο χρόνο κορύφωσης της δραστηριότητας της γρίπης,
που σημαίνει ότι στο βόρειο τμήμα της χώρας παρατηρείται έξαρση της γρίπης τη
χειμερινή περίοδο, ενώ στο νότιο τμήμα της τη θερινή.
Οι τρέχουσες συστάσεις του Π.Ο.Υ. για τη σύνθεση του εμβολίου που χρησιμοποιείται,
εξαρτώνται πρωτίστως από το αν οι πληθυσμοί-στόχοι βρίσκονται στο βόρειο ή στο
νότιο ημισφαίριο. Μολονότι ο Π.Ο.Υ. συνιστά ότι η επιλογή του σκευάσματος που
θα χρησιμοποιηθεί στις περιοχές του Ισημερινού θα πρέπει να καθοδηγείται από
επιδημιολογικές εκτιμήσεις, υπάρχουν πάρα πολύ λίγες πληροφορίες διαθέσιμες για
να γίνει αυτή η επιλογή με ορθολογιστικό τρόπο. Για το βόρειο ημισφαίριο ο εμβολιασμός τυπικά ξεκινά το Σεπτέμβριο
κάθε χρόνο και τελειώνει το Δεκέμβριο, ή μερικές εβδομάδες αργότερα. Το εμβόλιο
που χρησιμοποιείται πρέπει να έχει τη ‘’βορείου ημισφαιρίου’’ σύνθεση, η οποία
αντικατοπτρίζει τα στελέχη του ιού που αναμένεται να εμφανιστούν σε παγκόσμιο
επίπεδο κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Για το νότιο ημισφαίριο ο εμβολιασμός με
την πιο πρόσφατη ‘’νοτίου ημισφαιρίου’’ σύνθεση ξεκινά τυπικά τον Απρίλιο και
τελειώνει το Μάιο, ή μερικές εβδομάδες αργότερα. Δυστυχώς η ποικίλη διάταξη της
εποχικότητας περιπλέκουν τη βέλτιστη χρονική στιγμή του εμβολιασμού κατά της
γρίπης και τη βέλτιστη σύνθεση που θα χρησιμοποιηθεί. Οι Saha et al αποδεικνύουν ότι, σε
τροπικές χώρες της Ασίας που βρίσκονται στο βόρειο ημισφαίριο όπου παρατηρείται
έξαρση της γρίπης την περίοδο Ιούλιο με Οκτώβριο, οι εμβολιασμοί παρέχονται
πολύ αργά – Σεπτέμβριο έως Δεκέμβριο- με αποτέλεσμα όσοι εμβολιάστηκαν αυτή την
περίοδο, να παρουσιάσουν μείωση του τίτλου αντισωμάτων κατά την επόμενη
εποχιακή έξαρση της δραστηριότητας της γρίπης, την περίοδο Ιούλιο με Οκτώβριο,
του επόμενου έτους.
Έτσι γίνεται σαφές ότι οι ειδικές ανά χώρα
συστάσεις για εμβολιασμό κατά της γρίπης πρέπει να επικεντρωθούν όχι μόνο στο
κατά πόσο η χώρα εκτείνεται βόρεια ή νότια του Ισημερινού, αλλά και στον αριθμό
και το είδος των εποχικών προτύπων της δραστηριότητας της γρίπης που υπάρχουν εντός
των συνόρων της χώρας.
Για να αναπτυχθεί η κατάλληλη πολιτική
εμβολιασμού, που συνδέει την βέλτιστη χρονική στιγμή εμβολιασμού κατά της
γρίπης με την πιο πρόσφατη σύνθεση του εμβολίου, θα πρέπει η εποχικότητα της
γρίπης σε πολλές χώρες να γίνει καλύτερα κατανοητή.
Nancy Cox
Influenza
Division Centers for Disease Control and Prevention
Bull World
Health Organ 2014; 92-311