Σοφία Τριανταφύλλου
ΤΕ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ
ΝΝΘΑ "Η ΣΩΤΗΡΙΑ"
H Κυστική Ίνωση ή Κυστική Ινώδης Νόσος ή
Ινοκυστική Νόσος
(Cystic Fibrosis -ΚΙ) είναι η
πιο συχνή, παγκοσμίως, κληρονομική θανατηφόρος νόσος της λευκής φυλής, που
προκαλείται από µεταλλάξεις στο γονίδιοo CFTR (Cystic Fibrosis Transmembrane Conductance Regulator), το οποίο εντοπίστηκε το 1989 και ονομάζεται ‘’ρυθμιστής
διαµεµβρανικής διακίνησης ιόντων’’. Το γονίδιο CFTR βρίσκεται στα μακρά σκέλη του
χρωμοσώματος 7.
Το συγκεκριμένο γονίδιο είναι
υπεύθυνο για την παραγωγή μιας πρωτεΐνης (CFTR - Cystic Fibrosis Transmembrane Regulator) που
ελέγχει τη διέλευση ιόντων χλωρίου από τις μεμβράνες των επιθηλιακών κυττάρων
διαφόρων οργάνων του σώματος, όπως των πνευμόνων, του παγκρέατος, των ιδρωτοποιών
αδένων και του εντέρου. Η δυσλειτουργία του γονιδίου έχει ως συνέπεια την
ελαττωμένη παραγωγή ή δυσλειτουργία της πρωτεΐνης, με αποτέλεσμα στα διάφορα
όργανα να παράγεται από το επιθήλιο παχύρρευστη και κολλώδης βλέννη, που
αποφράσσει τους πόρους των αδένων ή των αγωγών που υπάρχουν σε αυτά.
Η νόσος κληρονομείται με
υπολειπόμενο αυτοσωματικό χαρακτήρα .
Το 4-5% του γενικού πληθυσμού, δηλαδή 1 στα 20
έως 25 άτομα θεωρείται ότι είναι φορείς
του παθολογικού γονιδίου (περίπου 500.000 Έλληνες είναι φορείς).
Με
τη μέθοδο της Μοριακής Βιολογίας και Γενετικής, έχουν εντοπιστεί δεκάδες
διαφορετικές μεταλλάξεις του γονιδίου, που έχουν σαν αποτέλεσμα διαφορετικό
φαινότυπο της νόσου, από ασυμπτωματικούς φορείς ως σοβαρό κλινικό σύνδρομο.
Κατά κύριο λόγο πλήττονται οι πνεύμονες, τόσο με συμπτώματα αποφρακτικής νόσου
εξαιτίας της αυξημένης παραγωγής βλέννης στους αεραγωγούς, όσο και με
υποτροπιάζουσες λοιμώξεις λόγω αποικισμού από μικρή κιόλας ηλικία,
με
P. aeruginosa και S. aureus με τελική κατάληξη την αναπνευστική
ανεπάρκεια.
Άλλα
όργανα που προσβάλλονται, είναι το ήπαρ και η καρδιά
Μπορεί
ακόμη να έχουμε εμφάνιση ρευματοειδούς αρθρίτιδας,
οστεοπόρωσης και οστεοπενίας
, σακχαρώδη διαβήτη, στειρότητας ή
υπογονιμότητας κ.α.
Η διάγνωση της κυστικής ίνωσης
πραγματοποιείται με :
• Με εξέταση ιδρώτα:
Τα άτομα με κυστική ίνωση έχουν υπερβολικά υψηλά επίπεδα άλατος στον
ιδρώτα. Τα επίπεδα του νατρίου υπερβαίνουν τα 60 mmol/l και του χλωρίου υπερβαίνουν
τα 70 mmol/l .
• Με γενετική εξέταση: Η γενετική εξέταση μπορεί να
επιβεβαιώσει τη διάγνωση. Λαμβάνονται μερικά κύτταρα είτε από τη στοματική
κοιλότητα είτε από δείγμα περιφερικού αίματος και ελέγχονται για τον εντοπισμό
του γονιδίου της κυστικής ίνωσης.
•Με μέτρηση στο αίμα, της χημικής ουσίας immunoreactive trypsinogen (την έκτη
ημέρα μετά την γέννηση), όπου βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα σε βρέφη με κυστική
ίνωση. Αν βρεθεί υψηλή, τότε γίνεται εξέταση ιδρώτα και γενετική εξέταση για να
επιβεβαιωθεί η διάγνωση.
Η συμβολή του Μικροβιολογικού
εργαστηρίου έγκειται κυρίως στην παρακολούθηση του μικροβιακού αποικισμού
του αναπνευστικού συστήματος ατόμων με κυστική ίνωση.
Οι
ασθενείς με ΚΙ παρουσιάζουν μεγάλη ευαισθησία στις μικροβιακές λοιμώξεις του
αναπνευστικού συστήματος και χρειάζονται μακρά και έντονη αντιβιοτική αγωγή για
τη διατήρηση της πνευμονικής τους λειτουργίας.
Ο Haemophilus influenzae αποτελεί το συχνότερο
μικροβιακό παθογόνο αίτιο σε βρέφη κάτω του
έτους,
O S. aureus είναι ο μικροοργανισμός που
αναπτύσσεται συχνότερα στις βρογχικές εκκρίσεις ασθενών με ΚΙ κατά την παιδική
ηλικία. Τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί αύξηση της επίπτωσης του
ανθεκτικού στη μεθικιλλίνη σταφυλοκόκκου (MRSA) τόσο στο γενικό πληθυσμό όσο
και στους ασθενείς με ΚΙ. Ο μόνιμος
αποικισμός με MRSA προκαλεί ταχύτερη μείωση της αναπνευστικής λειτουργίας τόσο
σε παιδιά όσο και ενήλικες με ΚΙ σε σχέση με μόνιμο αποικισμό από MSSA.
Η P. aeruginosa αποτελεί την κύρια αιτία
νοσηρότητας και επιταχύνει την έκπτωση της αναπνευστικής λειτουργίας. Το 80% των ενηλίκων ασθενών με ΚΙ έχουν
χρόνια λοίμωξη από P. aeruginosa. Ο μέσος
χρόνος επιβίωσης στους μόνιμα αποικισμένους ασθενείς είναι σημαντικά μικρότερος
από αυτόν των ασθενών που δεν είναι αποικισμένοι.
Για
αυτόν το λόγο η πρόληψη της χρόνιας λοίμωξης από P.
aeruginosa αποτελεί έναν από τους σημαντικούς στόχους στη θεραπεία
της ΙΝΚ. Μεγάλη σημασία έχει η έγκαιρη ανίχνευσή της, η οποία επιτυγχάνεται με
συχνή λήψη καλλιεργειών (τουλάχιστον ανά τρίμηνο), ώστε να επιτευχθεί
θεραπευτική εκρίζωση πριν αυτή μετατραπεί σε στέλεχος με βλεννώδες περίβλημα. Η πρόσφατη εγκατάσταση της P.aeruginosa χαρακτηρίζεται
από χαμηλό μικροβιακό φορτίο, ευαισθησία
στα αντιβιοτικά και απουσία βλεννωδών στελεχών.
Επίσης η ανίχνευση υψηλού τίτλου
αντισωμάτων (anti exotoxin A, anti elastase, anti alkaline protease )έναντι των αντίστοιχων ενζύμων που
παράγει η P.aeruginosa;έχει συσχετιστεί με χρόνια λοίμωξη.
Είδη του
συμπλέγματος B cepacia complex (BCC) ανευρίσκονται περίπου στο 3% των
ασθενών με ΚΙ και η αναγνώρισή τους είναι πολύ σημαντική λόγω του ότι
μεταδίδονται εύκολα και οι λοιμώξεις που προκαλούν σχετίζονται με αυξημένη
νοσηρότητα και θνητότητα.
Τα
άτυπα μυκοβακτηρίδια είναι δυνητικά παθογόνα σε
ασθενείς με ΚΙ και η συχνότητα
τους ποικίλλει. Τα συχνότερα απομονωνόμενα είναι το Mycobacterium
avium complex (MAC) και το Mycobacterium abscessus .
Ο τακτικός έλεγχος
για άτυπα μυκοβακτηρίδια επιβάλλεται σε ασθενείς με ΚΙ που
εμφανίζουν επιδείνωση της κλινικής συμπτωματολογίας, μείωση της αναπνευστικής
λειτουργίας και προϊούσα επιδείνωση των ακτινολογικών ευρημάτων, παρά τη
χορήγηση θεραπείας.
Θεραπευτικά
εφαρμόζονται:
• Φυσιοθεραπεία και άσκηση
• Αντιβιοτικά και αντιμυκητιασικά
•Εισπνεόμενα
βρογχοδιασταλτικά φάρμακα
•Οξυγόνο
•Κατάλληλη διατροφή
Νεότερες
θεραπείες όπως:
• H Γονιδιακή θεραπεία (χρήση ενός
εισπνεόμενου σπρέι για την προώθηση στους πνεύμονες, κανονικών αντιγράφων μη
ελαττωματικών του γονιδίου κυστικής ίνωσης).
• Φαρμακευτικές ουσίες
, οι οποίες μπορούν να διορθώσουν την
ανωμαλία άλατος και να ρυθμίσουν τα υγρά των κυττάρων ώστε να μην καθίστανται
παχύρρευστες η βλέννα και οι άλλες εκκρίσεις, που δημιουργούνται στους
πνεύμονες και σε άλλα όργανα. αναπτύσσονται
και διερευνάται η αποτελεσματικότητά τους
Είναι
προφανές ότι ο πιο ενδεδειγμένος τρόπος αντιμετώπισής της ΚΙ, είναι η πρόληψη, που αποβλέπει στην αποφυγή
γέννησης νέων πασχόντων.
Βιβλιογραφία
1.
el.wikipedia.org/wiki/Κυστική_ίνωση
2. Hauser A, Jain M, Bar-Meir M, Mc Colley S,
Clinical significance of microbial infections and adaption in cystic fibrosis.
Clin Microbiology reviews Jan. 2011, 29-70.
.
3. Kerem,
B.s., Rommens, J.M., Buchanan, J. A., et al. (1989)
4. Identification of the cystic fibrosis gene:
Genetic analysis
Science,245, 1073-10
5. J Histochem Cytochem. 2014
Nov;62(11):791-801. doi: 10.1369/0022155414546190. Epub 2014 Jul 25.