ΠΑΝΑΓΗ
ΜΑΡΙΝΑ
ΤΕ
ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ, ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ
ΓΝΝΘΑ
«Η ΣΩΤΗΡΙΑ»
Η διαγνωστική διερεύνηση των παθολογικών
καταστάσεων περιλαμβάνει
τη λήψη ιστορικού, την αντικειμενική εξέταση του
ασθενούς και τις
εργαστηριακές εξετάσεις.
Σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από όλο και
μεγαλύτερα επιτεύγματα της τεχνολογίας, το ιστορικό του ασθενούς εξακολουθεί να
είναι το πιο σημαντικό τμήμα της διαγνωστικής διαδικασίας και αναφέρεται ότι
κατευθύνει στην ορθή διάγνωση, στο 60-80% των περιπτώσεων αλλά και την επιλογή
των κατάλληλων εργαστηριακών εξετάσεων.
Όπως λοιπόν για τους κλινικούς γιατρούς η λήψη
ενός κλινικού ιστορικού αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της διαγνωστικής
διαδικασίας, έτσι και για το εργαστήριο της φυματίωσης η σωστή συμπλήρωση του
παραπεμπτικού, που συνοδεύει το δείγμα
του ασθενούς, με τα σωστά δημογραφικά στοιχεία καθώς και τις κλινικές
πληροφορίες, αποτελεί ένα από τα πιο ουσιαστικά βοηθήματα, για πιο αξιόπιστη, ταχύτερη
και ορθολογική εργαστηριακή
διάγνωση και παράλληλα θα διασφαλίσει και την κάλυψη όλων των ασθενών, με τις
αναγκαίες εργαστηριακές εξετάσεις, σε εποχή περιορισμού των οικονομικών πόρων. Η
ιδιαιτερότητα του εργαστηρίου της φυματίωσης σε σχέση με τά υπόλοιπα
εργαστηριακά τμήματα, το καθιστά ακόμα πιο αναγκαίο. Η ιδιαιτερότητα έγκειται
στο γεγονός ότι για την ολοκλήρωση της εξέτασης ενός δείγματος πιθανόν να
απαιτηθεί, με τις κλασικές μεθόδους, χρονικό διάστημα μέχρι και 3 μήνες. Η
ανάπτυξη του μυκοβακτηριδίου της φυματίωσης είναι αργή με την κλασσική μέθοδο
καλλιέργειας(LJ) (τελικό αποτέλεσμα 45 μέρες). Σε περίπτωση θετικού
αποτελέσματος απαιτούνται ακόμη 30μέρες για να δοθεί ο έλεγχος ευαισθησίας στα
αντιφυματικά φάρμακα. Παράλληλα στα κλινικά δείγματα δυνατόν να απομονωθούν
άτυπα μυκοβακτηρίδια (περίπου150 είδη), για την ανίχνευση και ταυτοποίηση των
οποίων απαιτούνται διαφορετικές τεχνικές. Δεδομένου και του μεγάλου αριθμού των
δειγμάτων, καθώς και της ποικιλομορφίας των (πτύελα, ENY, washing, bal, λεμφαδένες
κ.λ.π), ΕΠΙΒΑΛΛΕΤΑΙ η
επιλογή διαφορετικών μεθόδων – αλγορίθμων εργασίας από το εργαστήριο. Σε αυτό
το σημείο φαίνεται η αξία και η σημασία του καλά συμπληρωμένου παραπεμπτικού
και ιστορικού.
Παλαιότερα υπήρχε η δυνατότητα χρησιμοποίησης και
εφαρμογής σε όλα σχεδόν τα δείγματα, πέρα από την μικροσκοπική εξέταση (Zielh-Neelsen)
και την καλλιέργεια σε L.J και η χρησιμοποίηση της υγρής καλλιέργειας (MGIT) (γρηγορότερη
ανίχνευση μυκοβακτηριδίου), της μοριακής ανίχνευσης (AMTD), μοριακής αντοχής
και ταυτοποίησης (MTBDR, CM) (για ακόμη γρηγορότερο αποτέλεσμα). Δυστυχώς όμως,
με τις περικοπές στα αντιδραστήρια, τα δείγματα προγραμματίζονται κατόπιν
σχολαστικής διερεύνησης για τις εξετάσεις που πρέπει να γίνουν, για να έχουμε
το καλύτερο αποτέλεσμα, για κάθε ασθενή του νοσοκομείου μας, αλλά και
δυνατότητα κάλυψης όλων των ασθενών, που απαιτούν τη διερεύνηση με τις ειδικές
εξετάσεις. Το προσωπικό του εργαστηρίου κάνοντας τη διαλογή των δειγμάτων,
βάσει πρωτοκόλλου και έχοντας τα κλινικά στοιχεία, π.χ ασθενείς με σοβαρή υποκείμενη
νόσο, όπως ανοκατασταλμένους, υποψήφιους για μεταμόσχευση κ.λ.π, θα
προγραμματίσει το δείγμα και για υγρή καλλιέργεια και για μοριακή τεχνική. Θα
προσπαθήσει να χρησιμοποιήσει μεθόδους για ταχύτερη
και
ορθολογική εργαστηριακή διάγνωση, με βάση τα πρωτόκολλα
εργασίας, που έχουν κοινοποιηθεί σε όλα τα κλινικά τμήματα και είναι αναρτημένα
στον ιστότοπο του εργαστηρίου www.sotiria.gr/new/nrcm. Επί θετικού αποτελέσματος, ο
εργαστηριακός γιατρός, έχοντας ένα καλό ιστορικό, θα αξιολογήσει και θα
καθορίσει ποιες τεχνικές πρέπει να γίνουν στο δείγμα του ασθενούς, για γρηγορότερη
ταυτοποίηση και θα προγραμματίσει τον έλεγχο ευαισθησίας στα
αντιφυματικά φάρμακα, για ταχύτερη έναρξη
αγωγής. Ας σημειωθεί εδώ η δυνατότητα του εργαστηρίου για επείγοντα
αποτελέσματα από 2 ώρες έως 3 ημέρες, με τις νέες μοριακές τεχνικές, σε επιλεγμένα
περιστατικά.
Στις εργαστηριακές εξετάσεις που ζητούνται από το
τμήμα της φυματίωσης,
αν δεν τηρηθούν σωστά τα πρωτόκολλα εργασίας,
ειδικά για τις μοριακές τεχνικές, δυνατόν να δοθεί ένα αναξιόπιστο
αποτέλεσμα και θα δαπανηθούν αντιδραστήρια, με αρκετό κόστος, πχ για
ένα ασθενή που ζητούνται μοριακές εξετάσεις ενώ έχει αρχίσει αντιφυματική αγωγή,
χωρίς να αναγράφεται στο παραπεμπτικό, η εξέταση, βάσει πρωτοκόλλου, είναι μη
αξιόπιστη με συνέπεια να σπαταληθούν χρήσιμα αντιδραστήρια για άλλους ασθενείς,
ή σε δείγματα και θετικές καλλιέργειες που προέρχονται από νοσοκομεία, στα
οποία που έχουν την δυνατότητα ελέγχου της ευαισθησίας στα πρωτεύοντα αντιφυματικά φάρμακα,
αν δεν το αναφέρουν στο ιστορικό, μέσω
των παραπεμπτικών, ο έλεγχος ευαισθησίας θα συμπεριλάβει και τα πρωτεύοντα μαζί
με τα δευτερεύοντα αντιφυματικά φάρμακα, επιβαρύνοντας στο διπλάσιο το κόστος ανά
ασθενή.
Ιδιαίτερη προσοχή, με επαρκή στοιχεία στο
ιστορικό, χρειάζονται τα μοναδικά σπάνια δείγματα (δύσκολη και επίπονη για τον
ασθενή λήψη), για τη σωστή διαχείριση της εργαστηριακής διάγνωσης.
Στο εργαστήριο καταβάλλεται μεγάλη προσπάθεια για
την ηλεκτρονική διαχείριση των δειγμάτων, σε πραγματικό χρόνο, με τη
χρησιμοποίηση του αριθμού μητρώου των ασθενών. Πριν τον Α.Μ υπήρχαν τεράστιες
δυσκολίες στο να γραφτούν σωστά οι ασθενείς (ειδικά οι αλλοδαποί), λόγω τις
διαφορετικής γραφής των ονομάτων σε παραπεμπτικά, δυσανάγνωστα γράμματα κ.λ.π. Έτσι
ένας ασθενής μπορούσε να πρωτοκολληθεί και με πολλά και διαφορετικά ονόματα και
όταν ο κλινικός γιατρός ζητούσε συγκεντρωτική κατάσταση των αποτελεσμάτων, δεν
υπήρχε. Δυστυχώς όμως ακόμη και σήμερα, το 30% των δειγμάτων δεν έχουν στο
παραπεμπτικό τους Αριθμό Μητρώου.