Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΙΜΟΣΤΑΣΗΣ

ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΜΙΧΑΗΛΑΡΟΥ
ΒΙΟΠΑΘΟΛΟΓΟΣ
ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ ΕΣΥ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ
ΓΝΝΘΑ «Η ΣΩΤΗΡΙΑ»

      
 Η Αιμόσταση(αίμα+στάση),είναι μια φυσιολογική λειτουργία του οργανισμού που έχει ως σκοπό :

-να εξασφαλίζει την ομαλή ροή αίματος στα αγγεία

-να εμποδίζει την απώλεια αίματος μετά τον τραυματισμό αγγείου

     Το φαινόμενο της πήξης  του αίματος έχει απασχολήσει  φιλοσόφους , επιστήμονες ,ερευνητές από πολύ νωρίς στην ιστορία  της ανθρωπότητας. Θεωρίες για τον μηχανισμό της πήξης έχουν αναπτυχθεί  από την αρχαιότητα.

     Πρώτοι ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης  εκφράζουν την άποψη ότι το αίμα πήγνυται λόγω της επαφής με τον αέρα, που το καταψύχει σε <<ινίδια>>(δημιουργεί ίνες όταν απομακρυνθεί από τη θερμοκρασία του σώματος).Τη θεωρία αυτή την υιοθέτησε και ο Γαληνός  αργότερα.

     Ο κύριος μηχανισμός της πήξης πέρασε από διάφορα στάδια θεωρητικών υποθέσεων.

     Πρώτος ο γερμανός φυσιολόγος Johannes Muller(1801-1858) περιέγραψε αναλυτικότερα το ινώδες. Αργότερα ο Rudolf  Virchow(1821-1902)ο σπουδαίος αυτός  γερμανός γιατρός, πατέρας της σύγχρονης Παθολογίας και Παθολογικής Ανατομικής, έδωσε το όνομα ινωδογόνο,στο διαλυτό πρόδρομο μόριο του ινώδους.Το ινωδογόνο απομονώθηκε χημικά  από τον Prosper Sylvain Denis.   Ο Alexander Shcmidt  υπέθεσε ότι η μετατροπή του ινωδογόνου σε ινώδες οφέλεται σε δράση ενός ενζύμου,που υποθετικά του έδωσε το όνομα <<θρομβίνη>> και τον πρόγονό του τον ονόμασε <<προθρομβίνη >>.  Ο Nicolas Maurice Arthus(1862-1945),γάλλος ανοσολόγος και φυσιολόγος,ανακάλυψε τη μεγάλη σημασία του ασβεστίου στη διαδικασία της πήξης του αίματος.

     Ο Max Schultze,(1825-1875)γερμανός παθολογοανατόμος ,έδωσε την πρώτη περιγραφή του αιμοπεταλίου.Στηριζόμενος στα ευρήματα του προηγούμενου επιστήμονα,κοντά στο 1882,ο ιταλός γιατρός Giulio Bizzozero(1840-1901), έκανε ένα σπουδαίο βήμα στη κατανόηση του πολυπλόκου μηχανισμου της πήξης  διευκρινίζοντας τη  συμβολή των αιμοπεταλίων  στο σχηματισμό του θρόμβου      
     Και ερχόμαστε κοντά στο 1905,όπου ο σπουδαίος  γερμανός παθολόγος ,φυσιολόγος, Paul Morawitz (1879-1937),πρωτοπόρος στη μελέτη της θρόμβωσης,τελειοποίησε τις παρατηρήσεις που έγιναν από τον Alexander Shcmidt και αφορούν:

·        Την απελευθέρωση του ιστικού παράγοντα από τα κατεστραμμένα ενδοθηλιακά κύτταρα

·        Την μετατροπή της  προθρομβίνης σε θρομβίνη

·        Τη μετατροπή του ινωδογόνου σε ινώδες.

Η απομόνωση επί μέρους προπηκτικών παραγόντων πήξης  έγινε κατά τη δεκαετία του 1950.

ΠΑΡΑΓΩΝ	ΕΤΟΣ ΑΠΟΜΟNΩΣΗΣ	ΕΡΕΥΝΗΤΗΣ	ΟΝΟΜΑ ΑΣΘΕΝΟΥΣ
ΠΑΡΑΓΩΝ V -ΠΡΑΑΞΕΛΕΡΙΝΗ	1947	PAUL OWREN
ΠΑΡΑΓΩΝ VIII-ΠΡΟΚΟΝΒΕΡΤΙΝΗ -ANTIAIMOΦΙΛΙΚΗ  ΣΦΑΙΡΙΝΗ Α	1949,1951	ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ ΕΡΕΥΝΗΤΩΝ
ΠΑΡΑΓΩΝ  IX -CHRISTMAS -ΑΝΤΙΑΙΜΟΦΙΛΙΚΗ  ΣΦΑΙΡΙΝΗ Β	1952	-ROSMARY BIGGS -MACFARLANE	CHRISTMAS
ΠΑΡΑΓΩΝ XI	1953
ΠΑΡΑΓΩΝ XII -HAGEMAN	1955		HAGEMAN
ΠΑΡΑΓΩΝ Χ -STUART-PROWER	1956,1957	ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ ΕΡΕΥΝΗΤΩΝ	PROWER STUART
ΠΑΡΑΓΩΝ XIII	1961

 H χρυσή δεκαετία της πήξης είναι η δεκαετία του 1960,με την κατ’αρχάς διατύπωση της θεωρίας του <<καταρράκτη>>,από τον  Macfarlane  στην Αγγλία και  τους Davie και Rantoff στην Αμερική,σχεδόν ταυτόχρονα.Η θεωρία του καταρράκτη-σύμφωνα με την οποία έχουμε διαδοχική ενεργοποίηση αδρανών παραγόντων εν είδη καταρράκτου(ο ενεργοποιημένος παράγοντας ,ενεργοποιεί τον αμέσως επόμενο)-,ισχύει και σήμερα και βοηθάει στη κατανόηση του πολύπλοκου αυτου μηχανισμού της πήξεως, έχει όμως ενισχυθεί με:

• Παράπλευρες οδούς
• Συστήματα αναστολέων
• Μηχανισμούς αλληλεπιδράσεων

ΣΧΗΜΑΤΙΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΚΑΤΑΡΡΑΚΤΟΥ ΠΗΞΗΣ

 Επειδή οι παράγοντες της πήξης ως μεμονωμένες πρωτείνες έχουν χαμηλή καταλυτική ικανότητα και δρουν όχι μεμονωμένα,αλλά με τη μορφή ενζυμικών συμπλεγμάτων,σήμερα ,συχνά η αιμόσταση περιγράφεται με τη μορφή τριών ενζυμικών συμπλεγμάτων:

·        Σύμπλεγμα εξωγενούς δεκάσης

·        Σύμπλεγμα ενδογενούς δεκάσης

·        Σύμπλεγμα προθρομβινάσης

Και ερχόμαστε στο σήμερα που πλέον συντελείται μια αλλαγή στη θεώρηση των πολυπλόκων μηχανισμών  της πήξης και έχουμε τη σύγχρονη ερμηνεία της πήξης σε κυτταρικό επίπεδο.

Η αιμόσταση ερμηνεύεται με διαδικασίες  ελέγχου  στις κυτταρικές επιφάνειες και λιγότερο με τα επίπεδα των παραγόντων που κυκλοφορούν στο πλάσμα.

Οι εργασίες των Hoffman και Monroe (2005) εμφανίζουν την αιμόσταση να στηρίζεται σε κυτταρική βάση και να λαμβάνει χώρα σε τρείς αλληλοκαλυπτόμενες φάσεις:

·        Έναρξη(στην επιφάνεια κυττάρων που φέρουν τον ιστικό παράγοντα   (ενδοθηλιακά)             μικρή παραγωγή θρομβίνης

·        Ενίσχυση(στην επιφάνεια των αιμοπεταλίων              ενεργοποίηση των αιμοπεταλίων

·        Επέκταση (μεγάλη παραγωγή θρομβίνης)

Η θρόμβωση θεωρείται διαταραχή  στη διαδικασία της αιμόστασης, αν και πιστεύεται σήμερα ότι :

·      και υπάρχουν διαφορετικοί μηχανισμοί στα δύο αυτά φαινόμενα

·      και τα ενδοθηλιακά κύτταρα,αναλόγως του εντοπισμού τους(αρτηρίες,φλέβες), εμφανίζουν διαφορετικές ιδιότητες.

Πρώτος ο γερμανός παθολόγος Rudolf Virchow ενοχοποίησε τις ανωμαλίες στη σύσταση του αίματος για την ανάπτυξη θρόμβωσης το 1856 και έδωσε το ερέθισμα για τη  μελέτη της θρομβοφιλίας.Μετά ένα αιώνα αργότερα ο νορβηγός αιματολόγος Olan Egeberg  το 1965περιέγραψε την έλλειψη αντιθρομβίνης

Ακολούθησαν η έλλειψη πρωτείνης C το 1981,(από το Scripps Research Institute και τοCenters of Disease Control) και η έλλειψη πρωτείνης S το 1984(από το Univercity of Oklahoma).

Το αντιφωσφολιδικό σύνδρομο περιγράφηκε πλήρως τη δεκαετία του 80 από τον βρετανό ρευματολόγο Graham R.V.Hughes.

Oι πιο συχνές γενετικές θρομβοφιλίες περιγράφηκαν στη δεκαετία του 90 .Το 1994 μια ερευνητική ομάδα στο Leiden της Ολλανδίας ανέδειξε μια σημαντική μετάλλαξη στον παράγοντα V που είχε ως αποτέλεσμα την αντίσταση  του στην ενεργοποιημένη πρωτείνη C.

Τα τελευταία χρόνια πολλοί ερευνητές στρέφουν το ενδιαφέρον τους στο πεδίο της αιμόστασης ,επειδή ακόμα υπάρχουν  αδιευκρίνιστα σημεία στην διαδικασία  της και  η κατανόηση τους θα βοηθήσει στη θεραπεία των θρομβώσεων και των αθηρωματικών και καρδιαγγειακών νόσων.

Η σύγχρονη ερμηνεία της πήξης σε κυτταρικό επίπεδο,αλλάζει τον θεραπευτικό στόχο του μέλλοντος  στις θρομβώσεις,που  θα απευθύνεται πλέον στο σημείο της φλεγμονής, ώστε να μετριαστούν οι παρενέργειες της αντιθρομβωτικής αγωγής.